2025 жылдың мамыр айында Қазақстанның Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі ішкі бағыттарға арналған бірқатар субсидияларды тоқтататынын хабарлады. Соның ішінде Алматы – Петропавл бағытындағы рейстер де бар. Бұл шешім жолаушылар мен әуе тасымалдаушылар арасында қызу пікірталас тудырды.
Бұған дейін бұл бағыттағы рейстерге мемлекеттен субсидия бөлініп келген еді. Бұл жолаушылар үшін билеттің қолжетімді болуын қамтамасыз ететін. Субсидия арқасында рейс бағасы нарықтағы өзге бағыттардан едәуір арзан еді – 15–20 мың теңге шамасында. Алайда енді бұл сомма едәуір өсуі мүмкін: кей сарапшылар билеттің орташа бағасы 35–40 мың теңгеге дейін жетуі ықтимал екенін айтуда.
Министрлік бұл шешімді бюджет шығындарын оңтайландыру қажеттілігімен түсіндіріп отыр. Олар субсидияларды тек әлеуметтік маңызды, жолаушылар ағыны төмен және баламасы жоқ бағыттарда қалдыруды жөн көрген. Алматы – Петропавл бағытында жолаушылар саны артып, рейс өзін-өзі ақтайды деген пайым бар.
Бірақ аймақ тұрғындары мен белсенділер бұл пікірмен келіспейді. Олар Петропавлдың еліміздің солтүстігінде орналасқанын және жол жүрудің балама түрлері — пойыз немесе көлік — өте ұзақ әрі жайсыз екенін алға тартады. Мысалы, Алматыдан Петропавлға пойызбен жету үшін 2 тәуліктен астам уақыт қажет. Ал ұшақпен бұл жол – небәрі 2 сағат.
Сол себепті бұл бағыттағы рейсті қымбаттату – көптеген жолаушылар үшін қиындық тудыруы мүмкін. Атап айтқанда, студенттер, зейнеткерлер, жұмыс бабымен қатынайтындар, әсіресе маусымдық кезеңде – бұл шешім олардың бюджетіне ауыр салмақ салады.
Петропавл тұрғыны Әсел Қалиақпарова былай дейді:
«Мен қызымды Алматыда оқытамын. Бұрын 15–17 мың теңгеге ұшып баратынбыз. Енді баға екі есеге өссе, айына бірнеше рет ұшып-қайту тіпті мүмкін болмай қалуы мүмкін.»
Қазақстандық әуе нарығының сарапшылары да бұл шешімді екіұшты қабылдады. Бір жағынан, нарықтық тетіктерді қолдану дұрыс делінеді – сұраныс бар жерде ұсыныс та қалыптасуы тиіс. Бірақ екінші жағынан, өңірлер арасындағы байланыс тек экономикалық емес, стратегиялық және әлеуметтік маңызға да ие.
Сарапшылар не дейді?
-
Мемлекет бұл шешімді қайта қарап, аралық шешім қабылдауы мүмкін.
-
Жекеменшік лоукостерлер мен бәсекелестік жағдайында нарық өздігінен реттелуі мүмкін.
-
Ұшақпен сапар шегушілердің ағыны уақыт өте қайта азайып кетуі де ықтимал.
Қорыта келгенде, Алматы – Петропавл бағыты бойынша субсидияның тоқтатылуы – тек билеттің қымбаттауы емес, бүкіл ішкі әуе жүйесінің қайта қалыптасуының бір көрінісі. Бұл шешім болашақта өзгелеріне де әсер етуі мүмкін, сондықтан қоғам тарапынан сын мен бақылау жалғасатыны анық.
